بیماری روماتیسم قلبی ازجمله بیماری‌های خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به دلیل التهاب ناشی از عفونت به دریچه‌های قلب حمله می‌کند و باعث بروز آسیب دائمی به آن‌ها می‌شود. این بیماری معمولاً پس از ابتلا به یک عفونت استرپتوکوکی مانند عفونت گلو رخ می‌دهد. اگر در جستجوی مطالب معتبر و به‌روز در زمینه روماتیسم قلبی هستید توصیه می‌کنیم
علت ابتلا به روماتیسم قلبی چیست؟
روماتیسم قلبی یکی از بیماری‌هایی است که به دلیل تب روماتیسم پدید میآید. تب روماتیسمی یک شرایط التهابی است که بافت‌های همبند بدن به‌ویژه بافت‌های قلبی، پوستی و مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دریچه‌های قلب از بافت‌هایی هستند که در این بیماری به دلیل التهاب مزمن دچار آسیب دائمی می‌شوند.
وقتی دریچه قلب آسیب ببیند نمی‌تواند عملکرد خود را به‌درستی انجام دهد چراکه احتمال نشت خون و یا باریک شدن دریچه قلب وجود دارد. با رخ دادن چنین آسیبی، امکان پمپاژ درست خون به سراسر بدن دچار نقص می‌شود و علائم نارسایی قلب نیز پس از مدتی بروز می‌کنند. تب روماتیسمی که عامل اصلی ابتلا به روماتیسم قلبی به شمار می‌رود ممکن است در هر سنی رخ دهد اما معمولاً در کودکان ۵ تا ۱۵ سال شیوع بیشتری دارد.
انواع بیماری روماتیسم قلبی
التهابی که در بیماری تب روماتیسمی فوران می‌کند قادر است هر نقطه از قلب ازجمله پوشش خارجی (پریکاردیوم)، لایه داخلی (اندوکاردیوم) و دریچه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد اما آنچه شایع است درگیر شدن دریچه‌های قلب به‌خصوص دریچه میترال است. بعضی از مشکلات قلبی که با تب روماتیسمی در ارتباط هستند شامل موارد زیر است:
- بیماری دریچه‌ای قلب
- پریکاردیت (التهاب بافت دور قلب)
- اندوکاردیت
- بلوک قلبی (نوعی اختلال در ریتم قلب)
علائم این بیماری معمولاً چندین ماه یا چندین سال پس از ابتلا به تب روماتیسمی بروز می‌کند. زمانی که دریچه میترال قلب تحت تأثیر قرار بگیرد عوارضی همچون استنوز دریچه، روگورژیتاسون (پس‌زنش خون) و آسیب به ماهیچه قلب رخ می‌دهد.
- استنوز زمانی پدید میآید که درچه باریک‌تر از قبل شود به‌طوری‌که جریان خون با محدودیت مواجه گردد
- روگورژیتاسیون زمانی اتفاق می‌افتد که خون به جای طی کردن مسیر روبه‌جلو و عبور از دریچه دوباره به سمت عقب برگردد
- التهاب ناشی از تب روماتیسمی قادر است به ماهیچه‌های قلبی آسیب بزند. این آسیب باعث ضعیف شدن عضله قلب و بروز مشکل در پمپاژ خون به سراسر بدن می‌شود که نتیجه آن نارسایی قلب است
چه کسانی در معرض بیماری روماتیسم قلبی هستند؟ به گفته‌ی hopkinsmedicine عفونت‌های استرپتوکوکی مزمن و درمان‌نشده خطر ابتلا به بیماری این بیماری روماتیسمی را به‌طور قابل‌توجهی بالا می‌برند. کودکانی که به‌طور پیاپی به عفونت‌های گلو و سایر عفونت‌های مزمن باکتریایی مبتلا می‌شوند بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به تب روماتیسمی و روماتیسم قلبی قرار دارند.
علائم بیماری روماتیسم قلبی چیست؟
ابتلای اخیر به عفونت‌های استرپتوکوکی و یا ابتلا به تب روماتیسمی کلید اصلی تشخیص روماتیسم قلبی است. علائم تب روماتیسمی ۱ تا ۶ هفته پس از عفونت استرپتوکوکی گلو بروز می‌کند. در برخی موارد تب روماتیسمی خفیف است و علائم چندانی ندارد به‌طوری‌که ممکن است در زمان مراجعه به پزشک علائم فروکش کرده باشند؛ اما به‌طورکلی علائم تب روماتیسمی به شرح زیر است:
- تب
- مفاصل متورم، حساس و بسیار دردناک به‌خصوص زانو و قوزک پا
- ندول‌ها و گره‌های لنفاوی متورم
- راش‌های قرمز پوستی به‌ویژه در ناحیه سینه، پشت و شکم
- تنگی نفس و ناراحتی قفسه سینه
- حرکات غیرارادی دست‌ها، پاها و ماهیچه‌های صورت
- ضعف و خستگی
علائم روماتیسم‌قلبی بستگی به شدت آسیب دریچه دارد و شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس به‌خصوص در زمان فعالیت یا دراز کشیدن
- درد قفسه سینه
- تورم در اندام‌ها
بیماری روماتیسم قلبی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
همان‌طور که پیش‌ازاین بیان شد ابتلای اخیر به عفونت‌های استرپتوکوکی به‌ویژه عفونت گلو معیار اصلی تشخیص این بیماری روماتیسمی به شمار می‌رود. کشت نمونه گلو یا آزمایش خون از راه‌های متداول برای تشخیص عفونت استرپتوکوکی است. در معاینه قلبی افراد مبتلا به روماتیسم قلبی صدای سوفل شنیده می‌شود که به دلیل نشت خون و مشکلات دریچه‌ای بروز می‌کند. به همراه بررسی سابقه درمانی و معاینه بالینی، آزمایشاتی نیز جهت تشخیص قطعی بیماری تجویز می‌شوند که به‌صورت زیر است:
اکوکاردیوگرام (اکو): در این آزمایش از امواج صوتی جهت بررسی دهلیزها و بطن‌های قلبی استفاده می‌شود. امواج صوتی تصاویری از قلب بر صفحه مانیتور ایجاد می‌کنند. در این تصاویر هرگونه تغییر غیرطبیعی و آسیب به دریچه‌های قلب ازجمله نشت خون، ضخیم شدن دریچه و تجمع مایع در اطراف قلب قابل‌تشخیص است. تست اکو یکی از مهم‌ترین تست‌های تشخیص روماتیسم قلبی است.
الکتروکاردیوگرام (ECG): با استفاده از نوار قلب قدرت و عملکرد سیگنال‌های الکتریکی قلب ثبت می‌شود. در این تست ریتم‌های غیرطبیعی قلب مثل آریتمی و گاهی آسیب به ماهیچه‌های قلبی قابل‌تشخیص است. برای انجام این تست فعالیت الکتریکی از طریق اتصال حسگرهایی به پوست ثبت می‌شود.
آزمایش اشعه ایکس قفسه سینه: در این آزمایش بافت قلب و ریه از نظر شکل ظاهری و هرگونه تغییر احتمالی مثل تورم ارزیابی می‌شوند.
تصویربرداری MRI: در روش MRI تصاویر با جزئیات بالا از قلب و دریچه‌های قلبی به دست میآید.
آزمایش خون: بعضی از آزمایش‌های خونی برای بررسی عفونت و التهاب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
درمان بیماری روماتیسم قلبی به چه صورت است؟
درمان این بیماری روماتیسمی به این موضوع بستگی دارد که میزان آسیب به دریچه قلب به چه میزان است. در موارد شدید بیماری، درمان شامل جراحی برای جایگزین کردن دریچه آسیب‌دیده است. بهترین درمان برای این نوع بیماری پیشگیری از ابتلا به تب روماتیسمی است. درمان به‌موقع عفونت‌های استرپتوکوکی مانع از پیشروی تب روماتیسمی و ایجاد عوارض آتی می‌شود.
در صورت ابتلا به تب روماتیسمی مصرف داروهای ضدالتهابی تجویزشده خطر آسیب به دریچه قلب را کاهش می‌دهد. افرادی که به تب روماتیسمی مبتلا می‌شوند معمولاً مصرف داروهای آنتی‌بیوتیکی را به‌صورت روزانه یا ماهانه به‌منظور ممانعت از بازگشت بیماری مصرف می‌کنند. ازاین‌رو به‌منظور کاهش التهاب، مصرف داروهای تجویزشده از قبیل آسپیرین، داروهای استروئیدی و داروهای غیراستروئیدی ضروری است.
آیا پیشگیری از روماتیسم قلبی امکان‌پذیر است؟
با پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های استرپتوکوکی و یا درمان به‌موقع آن‌ها می‌توان تا حدود زیادی از این بیماری روماتیسمی پیشگیری کرد. در صورت ابتلا به هر نوع عفونت باکتریایی بسیار مهم است که آنتی‌بیوتیک‌های تجویزشده طبق دستور پزشک و تا پایان دوره مصرف شوند.
عوارض بلندمدت روماتیسم قلبی چیست؟
تعدادی از پیامدهای بلندمدت روماتیسم قلبی به شرح زیر است:
- نارسایی قلبی: این مشکل به دلیل نشت خون، ضخیم شدن بافت دریچه و همچنین آسیب دیدن ماهیچه قلب به دلیل التهاب به‌وجود میآید
- اندوکاردیت باکتریایی: اندوکاردیت به عفونت بافت پوشاننده داخل قلب گفته می‌شود و زمانی بروز می‌کند که دریچه‌های قلبی به دلیل التهاب ناشی از روماتیسم مفصلی آسیب‌دیده باشند
- عوارض مرتبط با بارداری و زایمان: زنانی که به این بیماری مبتلا هستند باید قبل از اقدام به بارداری حتماً موضوع را با پزشک زنان و زایمان در میان بگذارند تا مراقبت‌ها و اقدامات لازم جهت برخورداری از حاملگی سالم انجام شود
- پارگی دریچه قلبی: این مشکل یک وضعیت اورژانسی است که باید دریچه آسیب‌دیده به‌صورت فوری با یک دریچه سالم از طریق جراحی جایگزین گردد
نکات مهم مراقبتی برای بیماران مبتلا به روماتیسم قلبی
درمان و کنترل عوارض بیماری روماتیسم قلبی نیاز به توجه و مراقبت بلندمدت دارد و ازاین‌رو لازم است که در قالب یک برنامه درمانی منظم برای ارزیابی سلامت قلب به پزشک مراجعه کنید. بسته به میزان آسیب قلبی محدودیت‌های حرکتی برای شما تعریف می‌شود. علاوه بر این، برخی از بیماران روماتیسم قلبی لازم است که برای دوره مشخصی داروهای آنتی‌بیوتیک مصرف کنند تا از بازگشت احتمالی تب روماتیسمی جلوگیری شود.
کودکانی که به دلیل تب روماتیسمی به مشکلات دریچه‌ای دچار شده‌اند لازم است که زیر نظر پزشک تا سن ۲۵ تا ۳۰ سالگی به‌صورت روزانه آنتی‌بیوتیک مصرف کنند. این برنامه مراقبتی از عود تب روماتیسمی و اندوکاردیت عفونی پیشگیری می‌کند. درصورتی‌که مبتلا به روماتیسم قلبی و یا تب روماتیسمی هستید و علائم شما بدتر شده و یا علائم جدیدی بروز کرده است به پزشک مراجعه نمائید.