تعداد ضربان قلب تعداد دفعاتی است که این عضو در یک دقیقه می‌زند. توجه داشته باشید که ضربان قلب همیشه ثابت نمی‌ماند و ممکن است گاهی اوقات در پاسخ به عواملی مانند سطح فعالیت یا وضعیت احساسی شما تغییر کند.
این معیار اغلب زمانی که در حالت استراحت و آرامش هستید اندازه‌گیری می‌شود، که به آن ضربان در حالت استراحت گفته می‌شود.
برای بزرگسالان، میزان طبیعی طبیعی در حالت استراحت بین 60 تا 100 ضربه در دقیقه (bpm) است که بسته به فعالیت شما، می‌تواند بیشتر یا کمتر هم باشد. ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت برای کودکان بسته به سن آن‌ها می‌تواند بیشتر از بزرگسالان باشد.
در حالی که ضربان قلب می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، در برخی موارد میزان آن را می‌توان خطرناک در نظر گرفت. ضربان خطرناک احتمالا با علائم دیگری مانند تنگی نفس یا درد قفسه سینه نیز همراه است.
اگر دچار ضربان قلب نامنظم هستید به شما پیشنهاد می شود که با دکتر فرانک طیبی متخصص قلب و عروق مشورت نمایید .
ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت چقدر است؟
منظور از ضربان قلب در حالت استراحت، وقتی است که قلب شما حداقل مقدار خونی را که بدن‌تان به آن نیاز دارد پمپاژ می‌کند، زیرا شما در حالت استراحت هستید. ضربان در حالت استراحت ممکن است در هر فردی متفاوت باشد، با این حال عواملی مانند سن، میزان فعالیت و برخی داروها نیز می‌توانند بر ضربان در حالت استراحت تاثیر بگذارند. در ادامه به بررسی عوامل موثر بر ضربان طبیعی می‌پردازیم.
ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت برای بزرگسالان
طبق اطلاعات داده شده توسط انجمن قلب آمریکا (AHA)، ضربان طبیعی در حالت استراحت بین 60 تا 100 ضربه در دقیقه است. اما برخی از افراد ممکن است در حالت استراحت کمتر از 60 ضربان در دقیقه باشد و همچنان این میزان طبیعی در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، ورزشکاران ممکن است ضربان کمتری، گاهی اوقات حتی تا 40 ضربه در دقیقه، داشته باشند. علاوه بر این، افرادی که از داروهای خاصی مانند بتابلاکرها (Beta-blockers) استفاده می‌کنند، ممکن است در حالت استراحت پایین‌تر باشد. (بتابلاکرها داروهایی هستند که عملکرد آدرنالین را در قلب کاهش می‌دهند و برای کنترل آریتمی قلب و کاهش فشار خون بالا تجویز می‌شوند، مانند پروپرانولول. ما در ادامه سایر عواملی را که می‌توانند بر این مورد در حالت استراحت تاثیرگذار باشند را بررسی خواهیم کرد.
جدول زیر میانگین ضربان طبیعی در حالت استراحت را برای بزرگسالان بر اساس سن افراد نشان می‌دهد.
| محدوده سنی (سال) | میانگین ضربان قلب در حالت استراحت (bpm) |
| 18 تا 20 سال | 81.6 |
| 21 تا 30 سال | 80.2 |
| 31 تا 40 سال | 78.5 |
| 41 تا 50 سال | 75.3 |
| 51 تا 60 سال | 73.9 |
| 61 تا 70 سال | 73 |
| 71 تا 80 سال | 74.2 |
| بالای 80 سال | 78.1 |
ضربان قلب طبیعی در حالت استراحت برای کودکان
همانطور که کودکان رشد می‌کنند، ضربان طبیعی آن‌ها در حالت استراحت تغییر می‌کند. جدول زیر ضربان در حالت استراحت کودکان را، چه در زمان بیداری و چه در خواب، نشان می‌دهد.
| محدوده سنی | ضربان قلب در حالت استراحت در زمان بیداری (bpm) | ضربان قلب در حالت استراحت در خواب (bpm) |
| نوزادان تازه متولدشده تا سه ماهه | 85 تا 205 | 80 تا 160 |
| سه ماهه تا دو ساله | 100 تا 190 | 75 تا 160 |
| ۲ تا 10 سال | 60 تا 140 | 60 تا 90 |
| بالای 10 سال | 60 تا 100 | 50 تا 90 |
عوامل موثر بر ضربان قلب در حالت استراحت
علاوه بر سن، چند عامل دیگر نیز می‌تواند بر ضربان قلب در حالت استراحت شما تاثیرگذار باشد:
- درجه حرارت بدن: ضربان شما زمانی که در معرض هوای گرم قرار می‌گیرید ممکن است کمی افزایش یابد.
- عوارض دارویی: داروهایی که فشار خون را کاهش می‌دهند، مانند بتابلاکرها (مثل پروپرانولول)، می‌توانند ضربان شما را در حالت استراحت کاهش دهند.
- احساسات: اگر مضطرب یا هیجان‌زده هستید، ممکن است ضربان شما افزایش یابد.
- وزن: افراد چاق ممکن است ضربان بیشتری در حالت استراحت داشته باشند، زیرا قلب برای تامین خون بدن باید بیشتر کار کند.
- کم‌خونی: در افرادی که دچار کم‌خونی هستند، سطوح پایین گلبول‌های قرمز خون باعث افزایش ضربان فرد می‌شود.
- اختلالات غدد درون‌ریز یا هورمونی: سطوح غیرطبیعی برخی از هورمون‌ها می‌تواند بر ضربان تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، پرکاری تیروئید می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد، در حالی که کم‌کاری تیروئید ضربان قلب را کاهش می‌دهد.
- سندرم تاکی کاردی ارتواستاتیک وضعیتی یا بیماری پاتس (POTS): این سندرم نوعی اختلال در بدن است که باعث می‌شود پس از نشستن یا ایستادن (هنگام تغییر وضعیت) ضربان افزایش غیرطبیعی داشته باشد. علاوه بر تپش قلب، از جمله علائم رایج این سندرم سرگیجه و غش است.
- وضعیت بدن: گاهی اوقات، زمانی که از وضعیت نشسته به ایستاده تغییر حالت می‌دهید، ضربان قلب می‌تواند به طور موقت افزایش یابد. (حتی اگر به سندرم تاکی کاردی ارتواستاتیک وضعیتی نیز مبتلا نباشید.)
- سیگار کشیدن: افراد سیگاری معمولا ضربان بیشتری در حالت استراحت دارند. ترک سیگار می‌تواند به کاهش ضربان قلب کمک کند. هر چند که ترک سیگار دشوار است اما در صورت تمایل می‌توانید برای ترک آن با پزشک مشورت کنید.
حداکثر تعداد ضربان قلب چقدر است؟
دانستن حداکثر تعداد ضربان قلب کمک می‌کند پی ببرید که تعداد ضربان ایده‌آل‌تان در طول ورزش کردن چقدر است.
شما می‌توانید حداکثر تعداد ضربان مناسب با سن‌تان را با کم کردن سن خود از عدد 220 تخمین بزنید. به عنوان مثال، برای یک فرد 35 ساله، حداکثر ضربان به این شکل محاسبه می‌شود:
220-35=185
یعنی حداکثر تعداد ضربان برای فرد ۳۵ ساله، ۱۸۵ ضربه در دقیقه است. محاسبه این عدد به شما کمک می‌کند که دریابید آیا بیش از حد و سخت ورزش می‌کنید یا انرژی کافی برای ورزش کردن مصرف نمی‌کنید. ضربان به دست آمده از این محاسبه تعداد ضربان قلب ایده‌آل در یک دقیقه را که برای یک تمرین عالی به آن نیاز دارید، به شما نشان می‌دهد.
ضربان قلب هدف چیست؟
طبق نظر انجمن قلب آمریکا، ضربان قلب هدف در طول فعالیت‌های با شدت متوسط حدود 50 تا 70 درصد حداکثر ضربان شماست. فعالیت بدنی شدید باید حدود 70 تا 85 درصد حداکثر ضربان شما را به همراه داشته باشد. بنابراین برای افراد 35 ساله، ضربان هدف بین 93 تا 157 ضربه در دقیقه (50 تا 85 درصد حداکثر ضربان قلب آن‌ها) است.
جدول زیر محدوده ضربان قلب هدف و میانگین حداکثر ضربان قلب را برای سنین مختلف بر اساس اطلاعات انجمن قلب آمریکا نشان می‌دهد.
| سن (سال) | ضربان قلب هدف (50 تا 85 درصد) (bpm) | میانگین حداکثر ضربان قلب (bpm) |
| 20 | 100 تا 170 | 200 |
| 30 | 95 تا 162 | 190 |
| 35 | 93 تا 157 | 185 |
| 40 | 90 تا 153 | 180 |
| 45 | 88 تا 149 | 175 |
| 50 | 85 تا 145 | 170 |
| 55 | 83 تا 140 | 165 |
| 60 | 80 تا 136 | 160 |
| 65 | 78 تا 132 | 155 |
| 70 | 75 تا 128 | 150 |
ضربان قلب خطرناک چیست؟
ممکن است در برخی مواقع ضربان شما تندتر یا کندتر از حد معمول باشد. اما توجه داشته باشید که هر کدام از این نوع عدم تعادل تعداد ضربان در دقیقه «خطرناک» در نظر گرفته نمی‌شود، به خصوص زمانی که تحت نظر پزشک باشید.
ضربان قلب بالا
وقتی ضربان قلب شما خیلی تند باشد، تُندتپشی یا تاکی کاردی (Tachycardia) نامیده می‌شود. برای بزرگسالان، ضربان بالاتر از 100 bpm به عنوان ضربان بالا در نظر گرفته می‌شود. اما آنچه که به عنوان ضربان بسیار بالا در نظر گرفته می‌شود ممکن است به سن و وضعیت سلامتی شما نیز بستگی داشته باشد. تجربه تاکی کاردی ممکن است موقتی باشد. برخی از علل احتمالی افزایش ضربان عبارتند از:
- بیماری زمینه‌ای (مانند بیماری قلبی مادرزادی)
- اضطراب یا استرس
- مصرف زیاد کافئین
- مصرف زیاد الکل
- عدم تعادل الکترولیت
- کم خونی
- مشکلات هورمونی (مانند پرکاری تیروئید)
- تب
- ورزش یا فعالیت بدنی شدید
- عوارض جانبی داروهای مختلف (حتما بروشور داروها را مطالعه کنید)
- سیگار کشیدن
- مصرف مواد محرک مانند کوکائین و متامفتامین‌ها
- آریتمی‌های بطنی یا فوق بطنی
- بارداری
- مکمل‌های رژیمی
ضربان قلب آهسته
وقتی ضربان قلب شما خیلی کند باشد، به آن کُندتپشی یا برادی کاردی (Bradycardia) گفته می‌شود. ضربان قلب کمتر از 60 bpm معمولاً به عنوان برادی کاردی در نظر گرفته می‌شود.
برای ورزشکاران و افرادی که به طور منظم ورزش می‌کنند، ضربان قلب زیر 60 ضربه در دقیقه طبیعی و حتی سالم است.
برخی از علل احتمالی برادی کاردی عبارتند از:
- عوارض جانبی داروها
- عدم تعادل الکترولیت
- آپنه انسدادی خواب (OSA)
- بیماری زمینه‌ای (مانند آریتمی قلب)
- کهولت سن
- مشکلات سیستم هدایت قلب
توجه داشته باشید که اگر برادی کاردی به ندرت اتفاق بیفتد ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. اما برادی کاردی طولانی‌مدت، یا برادی کاردی که درمان نشود، می‌تواند جدی‌تر شود.
برخی از بیماری‌های زمینه‌ای معمولاً به عنوان عوامل تعیین‌کننده ضربان «خطرناک» در نظر گرفته می‌شوند. اگر بیماری قلبی، نارسایی قلبی یا سابقه بیماری قلبی دارید و متوجه نوسانات ضربان خود شده‌اید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید، زیرا می‌تواند نشانه یک عارضه جدی باشد.
موارد اورژانسی
اگر متوجه تغییر ناگهانی در ضربان خود شدید که با موارد زیر همراه است در اسرع وقت به پزشک یا نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کنید:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- سرگیجه یا سبکی سر
- غش کردن
- ناتوانی در ورزش کردن
این موارد می‌توانند نشانه‌ای از یک عارضه جدی قلبی باشند.
چگونه ضربان قلب خود را چک کنیم؟
علی‌رغم وجود طیف گسترده‌ای از دستگاه‌های اندازه‌گیری ضربان ، انجام این کار به صورت دستی نیز ممکن است. برای این کار یک روش ساده دارد:
۱-نبض خود را در قسمت داخلی مچ دست خود پیدا کنید.
۲-با استفاده از نوک دو انگشت اشاره و میانی، به آرامی روی شریان فشار دهید.
۳-نبض خود را برای 30 ثانیه بشمارید و سپس آن عدد را در دو ضرب کنید تا ضربان خود را در دقیقه به دست آورید.
توجه: اگر احساس می‌کنید قلبتان خیلی سریع یا خیلی کند می‌زند و احساس ناراحتی می‌کنید، بهترین راه در این موارد، مراجعه به پزشک است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر دچار موارد زیر شده‌اید یا ضربان قلب شما به طور مداوم بالای 100 ضربه در دقیقه یا کمتر از 60 ضربه در دقیقه است (و ورزشکار نیستید) باید به پزشک مراجعه کنید:
- تنگی نفس
- غش کردن
- سبکی سر یا سرگیجه
- احساس لرزش یا تپش قلب در قفسه سینه
- داشتن درد یا ناراحتی در قفسه سینه
- ناتوانی در ورزش کردن
برای داشتن ضربان ایده‌آل چه کارهایی می‌توان انجام داد؟
باید همیشه هدف‌تان این باشد که از قلب خود به خوبی مراقبت کنید. این مراقبت شامل ورزش منظم، خوردن غذاهای مفید برای قلب، به حداقل رساندن مصرف الکل و حفظ وزن نرمال است.
علاوه‌براین، باید به طور منظم برای چکاپ به پزشک مراجعه کنید. معاینه و چکاپ به تشخیص زودهنگام ناهنجاری‌هایی مانند کلسترول بالا یا فشار خون نیز کمک می‌کند.
اگر سابقه بیماری قلبی دارید، باید وضعیت خود را به دقت بررسی کنید و به برنامه درمانی خود پایبند باشید. تمام داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنید. حتماً هرگونه علائم جدید یا بدتر شدن علائم را فورا با پزشک در میان بگذارید.
راه‌های حفظ سلامت قلب
- اگر دچار استرس و اضطراب هستید، راه‌هایی برای کاهش استرس بیابید. به عنوان مثال می‌توانید از فعالیت‌هایی مانند یوگا یا مدیتیشن کمک بگیرید.
- در صورت امکان مصرف کافئین خود را محدود کنید. استفاده بیش از حد از کافئین می‌تواند ضربان را افزایش دهد.
- مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا را محدود کنید.
- مصرف الکل خود را به حداقل برسانید.
- سیگار را ترک کنید. سیگار کشیدن ضربان شما را افزایش می‌دهد و ترک آن می‌تواند به کاهش آن کمک کند.
- از مصرف مواد مخدر به خصوص حشیش اجتناب کنید. مصرف حشیش ممکن است عوارض قلبی عروقی ایجاد کند.
- به عوارض جانبی داروها توجه کنید و همیشه قبل از مصرف دارو از عوارض جانبی احتمالی آن آگاهی پیدا کنید.
- داشتن خواب کافی را در اولویت قرار دهید. همچنین با مراجعه به پزشک مطمئن شوید که مبتلا به آپنه خواب نیستید. آپنه خواب یک بیماری رایج است که باعث اختلال در تنفس هنگام خواب می‌شود و بر ضربان تأثیر می‌گذارد.